همه‌ی آنچه ما می‌دانیم

این مقاله رو حدود یک سال قبل به مناسبتی که در متن اومده در وبلاگ وینترفل گذاشته بودم. حالا که به این فصل خاص از فصل‌های تیریون رسیدیم و قصد مطرح کردن بحثی رو در مورد تیریون در قالب بررسی فصل دارم که بی ارتباط با موضوع این مقاله نیست، پس خالی از لطف ندیدم مقاله رو دوباره براتون در این سایت منتشر کنم تا مقدمه‌ای باشه بر بحث  بعدیمون.

دیروز مثل بیشتر اون روزهایی که با ماشین سر کار می‌رم، داشتم رادیو نمایش گوش می‌دادم. بر حسب اتفاق(چون دیروز زودتر از هر روزی از سر کار بیرون اومدم) برنامه‌ای رو در رادیو گوش کردم که پنجره جدیدی به دنیای نغمه برام باز کرد!!

نه تعجب نکنید. تو رادیو نمایش در مورد مارتین و مجموعه رمان عزیزمون یعنی نغمه یخ و آتش صحبت نمی‌کردن. تو این برنامه در خصوص یکی از نمایشنامه‌های معروف شکسپیر صحبت می‌شد. منم که عاشق بحث‌های با کلاس و روشن‌فکری و هنری!!! همین‌طور گوش دادم. بحث در خصوص نمایشنامه «ریچارد سوم» بود. نمایشنامه‌ای که بر اساس یک واقعیت تاریخی و البته با پرداختی هنرمندانه توسط شکسپیر نوشته‌شده بود. بعد مدتی گوش کردن به خلاصه داستان و شنیدن بحث‌های بین کارشناسان، به تدریج حس می‌کردم که من از قبل این ریچارد سوم رو می‌شناسم! اما من هرگز در مورد این شخص چیزی نخونده و نشنیده بودم. با دقت بیشتری گوش کردم و همین‌طور حس‌های آشنا سراغم اومد. موج پشت موج و نشونه پشت نشونه. تا اینکه ادراک به شکلی شوک‌آور نازل شد. از بهت و حیرت یه گوشه نگه‌داشتم و دوباره به نبوغ مارتین عزیزمون آفرین گفتم. اما چرا؟

خوب برای اینکه شما هم مثل من تو جریان بیاید یه سر به این صفحه بزنید و شرح زندگی ریچارد سوم رو در سایت ویکی‌پدیا بخونید. گرچه این شرح، شرح کاملی نیست اما برای شروع بد نیست. بعد خوندن به این صفحه برگردید.

خوب حالا که اون مطلب بالایی رو خوندین. این رو هم بخونید. (به دلیل فیلتر بودن منبع، من بخشی از اون رو اینجا میارم.)

شاه ریچارد سوم در اواخر قرن پانزده برای مدت دو سال بر انگلستان حکومت کرد و بعد در جنگ کشته شد و نام خود را به عنوان آخرین پادشاه انگلیس که در جنگ کشته شده، ثبت کرد.

قبل از ریچارد برادر او بنام ادوارد چهارم پاشاه بود. ادوارد مریض بود و پیش از مرگ سرپرستی ولیعهد دوازده ساله خود را به ریچارد سپرد. ولیعهد برادر کوچک‌تری هم داشت. پس از مرگ پادشاه، ولیعهد جوان برای نشستن بر تخت پادشاهی به لندن آمد. عموی او ریچارد که حالا قیم او هم بود، مردی با اندامی غیرعادی و گوژی بر پشت، به استقبال ولیعهد شتافت و بعد هردو برادر نوجوان را برای اقامت به برج لندن فرستاد.

کارکنان دربار کار تدارک تاج‌گذاری ولیعهد را شروع کردند. مردم منتظر جشن تاج‌گذاری ادوارد پنجم شاه نوجوان خود بودند. اما قبل از فرارسیدن موعد تاج‌گذاری، ریچارد با طرح و توطئه توانست ازدواج برادر مرده‌اش با مادر ولیعهد را یک ازدواج غیررسمی بشمارد و مقام ولیعهدی برادرزاده را لغو و خود بر تخت پادشاهی بنشیند.

از آن به بعد هم هیچ‌کس هیچ خبری از دو برادر نوجوان نیافت. گفته شد که مزدوران ریچارد آنها را کشته و در سوراخی توی برج لندن مدفون کرده‌اند. اما باآن‌همه تلاش برای رسیدن به تاج‌وتخت، پادشاهی ریچارد سوم فقط دو سال طول کشید. حکومتی که برایش پر دردسر هم بود. دو بار علیه او قیام شد. او از پس قیام اول برآمد و آن را شکست داد و رهبر آن را اعدام کرد. در قیام دوم اما از دشمن شکست خورد و کشته شد و هنری هفتم جای او را گرفت.

اما خاطره کشتار و مدفون کردن دو نوجوان بی‌گناه توسط ریچارد سوم از ذهن مردم بیرون نرفت و داستان غم انگیز آن با عنوان “شاهزاده‌ها در برج” در فرهنگ مردم باقی ماند. از آن پس در تاریخ انگلستان نام ریچارد سوم نشانه‌ای شد از شخصی که برای رسیدن به قدرت دست به هر حیله‌ای می‌زند و از انجام هیچ خشونتی پروا ندارد.

واضح است نمایشنامه شکسپیر که حدود صدوبیست سال پس از واقعه اصلی خلق شد با استفاده از مطالب مربوط به آن دوره و حتی با بهره از حرف‌ها و باورها و شایعاتی که بر سر زبان مردم دوران بوده نوشته‌شده، و البته به کمک تخیل قوی و هنرمندانه خود نویسنده.شاید ریچادر سوم واقعی به اندازه ریچارد سوم نمایش شکسپیر خبیث نبوده و نحوه خباثت و خشونت او فرقی زیادی با شاهان دیگر نداشته.   منبع

…..

نمیدونم شما هم مثل من گرفتید داستان رو یا نه؟

این نمایشنامه در قالب یک کتاب در ایران ترجمه و چاپ شده.

در شرح این کتاب در سایت کتابناک اومده:

ریچارد سوم نمایشنامه‌ای از ویلیام شکسپیر است. سى وسه نقش اصلى و ده‌ها نقش فرعى در این نمایشنامه حضور دارند. پنج پرده و بیست و پنج صحنه متفاوت در مکان‌ها و زمان‌های مختلف باعث شده تا ریچارد سوم به لحاظ اجرا یکى از دشوارترین آثار نمایشى شکسپیر به شمار آید. «ریچارد سوم» شکسپیر از زمان سلطنت هنرى پنجم بر خاک انگلستان و شکست و عزلت فرانسه دشمن دیرین و دیرپاى بریتانیا آغاز می‌شود. اما با قتل هنرى پنجم و درحالی‌که پسرش تنها سه ماهه است، آرامش سرزمین برهم می‌خورد. امرا و نجیب زادگان محلى علم طغیان به دست می‌گیرند و از دیگر سو فرانسه نیز به رهبرى دخترکى جوان و کاریزماتیک به نام ژاندارک، به مقابله با سربازان اشغالگر انگلیسى دست می‌زند. تا زمانى که هنرى ششم بزرگ شود و تخت و تاج مدعیان فراوان می‌یابد و دورانى از جنگ‌های داخلى در انگلستان آغاز می‌شود که به دوران جنگ‌های گل شهرت می‌یابد. در این دوران پدر پسر می‌کشد، پسر بر ضد پدر می‌شورد.
برادر به برادر و شوهر به همسر وفا نمی‌کند و ارزش‌های انسانى به شدت رنگ می‌بازد. عاقبت ادوارد (پسر ریچارد امیر یورک، که از مدعیان دیرین و پروپاقرص سلطنت بود) با نام ادوارد چهارم بر اریکه پادشاهى تکیه می‌زند. اما شورش‌های داخلى کاملاً سرکوب نشده و آشوب‌های محلى همچنان ادامه دارد. دوباره هنرى ششم به تخت سلطنت چنگ می‌اندازد. اما دوران حکمرانی‌اش براى دومین بار دیرى نمى پاید. عاقبت ریچارد گلاسستر بر همه فائق می‌آید و تاج بر سر می‌نهد. او که با خون‌ریزی به قدرت رسیده، می‌خواهد با ریختن خون‌های بیشتر قدرت را حفظ کند، تا جایى که می‌گوید «عزم جزم کرده‌ام تا نشان دهم که آدمى پست و شریر هستم… توطئه‌ها چیده‌ام…» و بدین‌سان خباثت بشرى و جدایی‌ناپذیری قدرت و فساد از یکدیگر به عنوان یکى از دغدغه‌های بنیادین نویسنده در این نمایشنامه نیز رخ می‌نماید.

بار دیگر همچون تمامى آثار شکسپیر حسادت‌ها، اغواگری‌ها، غرض ورزی‌ها و مکر و دنائت طبع انسانى مورد نقد و تقبیح قرار می‌گیرد. برجسته‌ترین و بارزترین وجه دراماتیک نمایشنامه‌های شکسپیر، نمایش پست ترین و حقیرترین رفتارهاى بشرى است. توطئه و دسیسه‌چینی براى حذف رقبا ظاهراً از رایج‌ترین کنش‌های درباریان انگلستان در قرون چهاردهم و پانزدهم میلادى است. تباهکارى ها و شرارت‌های ریچارد سوم آتش جنگى عظیم را در انگلستان شعله‌ور می‌سازد اما سربازان و سرداران سپاه ریچارد دیگر دل با راهبر و ولی‌نعمت خود ندارند. کار به جایى می‌رسد که پادشاه ریچارد سوم که اسب خود را نیز در معرکه جنگ از دست داده، در میانه میدان کارزار فریاد برمى آورد: «اسب! اسب! پادشاهى ام در برابر یک اسب!» اما خریدارى یافت نمى شود تا اسبش را در ازاى سلطنت انگلستان تاخت زند.
با مرگ ریچارد به دست هنرى ریچموند، گل سرخ، که نشانه خاندان ریچموند است، به نشانه دربار سلطنتى انگلستان بدل می‌شود. هنرى هفتم بر تخت سلطنت می‌نشیند و انگلستان را به سوى آرامش و اتحاد راهبرى می‌کند. نمایشنامه ریچارد سوم حکایت این دوران پرتنش و خونین در تاریخ انگلستان است.

حتماً دیگه منظورم رو گرفتید.

همه این داستان ما رو یاد شخصیتی میندازه که توی داستان نغمه، بیش از همه محبوبه!! تناقض‌های دوست‌داشتنی مارتین بی‌نظیره. “شاید همه چیز اون‌طوری نیست که شما فکر می‌کنید.” این شعار رو مارتین در بند به بند داستانش فریاد می‌زنه. مارتین در سرتاسر رمانش داره باور و قضاوت ما در مورد شخصیت‌ها رو به بازی می‌گیره و به چالش می‌کشونه. مارتین در کتاب تمام تحلیل‌های ما از شخصیتی رو که خودش در کتاب قبلی به ما شناسونده، نابود می‌کنه و از نو میسازه. شاید هیچ‌وقت مثل حالا از تمسخر شدن توسط یک شخص(به خصوص نویسنده) خوشحال نشیم. ما تو کتاب اول از جیمی و تمام خباثت‌های اون متنفر میشیم. اما به شکلی معجزه‌آسا در انتهای کتاب سوم می‌تونیم باهاش همدردی کنیم و حتی جرأت کنیم که اونو دوست داشته باشیم!!! این هنر مارتینه. این اون همه زیبایی‌هاییه که ما رو با کتاب همراه می‌کنه.

نگید که خیال کردید منظورم جیمیه!! نه منظورم اون کوتوله به ظاهر خبیثه که همه ازش متنفرند و همه اونو به توطئه متهم می‌کنند. اتهام فساد اخلاقی و سوءقصد به جان نزدیکان و …. من چهره شاه ریچارد سوم رو تو قد و بالای تیریون لنیستر می‌بینم. شباهت‌ها رو دیدید؟ خاندان لنکستر(بجای لنیستر) یا نشان گل رُز؟ نبرد پادشاهان در جنگ رُز‌ها؟ جملات پایانی ریچاد و رجز‌های تیریون در نبرد بلک‌واتر؟و…

خیلی نشونه‌های دیگه هست که فقط میشه از کتاب سوم بیان کرد(که البته فعلاً اسپویل حساب میشن و مجبورم نگم)

واقعاً که باید به کتاب مارتین از زاویه‌ای نو نگاه کرد. نه اژدها و نه دایروولف‌، نه آدرها و نه شمشیر والیریایی، نه وارگ‌ها و نه راهبان سرخ، هیچکدوم حرف مارتین نیستند. همه اینها نقش دورچین‌ها و تزئیات دور بشقاب یا روی کیکی رو دارن که قراره فقط شما رو تشویق به خوردن کنند. همه این رنگ و آب‌ها برای اینه که شاید خیلی از ماها حاضر به مطالعه یه مقاله چند خطی فلسفی در خصوص دیدگاه ماکیاولیستی به مقوله حق و ناحق نباشیم. اما حاضریم دو – سه هزار صفحه رمانی رو بخونیم که در رد یا تأیید همون نظریه‌های فلسفی حرف می‌زنه.

مارتین داره فریاد می‌زنه، “چرا خیال می‌کنی اون قرائتی که تو از واقعیت‌ داری، دقیقاً همون چیزیه که در واقعیت وجود داره؟” چرا در مورد شقاوت و قساوت یک شخص تنها و تنها از روی ظاهر اون قضاوت می‌کنید؟ تیریون نماد همه ظلم‌هاییه که از این توهمات و پیش‌داوری‌ها ایجاد میشه. شخصیت تیریون اعتراض تمام قد مارتین به تمام کلیشه‌هاییه که شکسپیر در روایت شخصیت ریچارد سوم آورده و پر بیراه نیست که مارتین بارها اعلام کرده که تیریون محبوب‌ترین شخصیت اونه.

البته بازهم یک‌جانبه قضاوت نکنیم. همه این حرف‌ها به این معنی نیست که مارتین در صدد تطهیر ریچارد سوم براومده. به این معنی نیست که با تأیید دیدگاه‌های ماکیاولیستی و داستان «هدف و وسیله» قصد داره که جنایات احتمالی اون رو نادیده بگیره. مارتین فقط داره به ما میگه: «شاید اون چیزی که تو میدونی، همه اون واقعیتی نباشه که وجود داره» همین

………

وقتی تو اینترنت گشتم، باکمال تعجب(و البته سرخوردگی) فهمیدم که ظاهراً من آخرین نفری هستم که ارتباط این دو شخصیت رو فهمیدم!! راستی اخیراً محل دفن ریچارد سوم و استخوان‌هاش پیدا شده. این مطلب رو هم حتماً بخونید.

خیلی دوست دارم نظر دوستان رو در مورد این نوشته بودنم و در باره دیدگاه مارتین باهم گفتگو کنیم