‌منفورترین مظلوم

سلام، بعد از ماه‌ها دست به قلم نشدن؛ بالاخره با این مقاله در خدمت شما عزیزان هستم. با توجه به اتفاقات چند فصل اخیر موضوعی را برای نقد انتخاب کردم که خیلی وقت بود ذهنم رو درگیر کرده بود.

خب برای شروع می‌خواهیم به اوایل کتاب سه بازگردیم، جایی که جیمی، یکی از شخصیت‌های به نظر سیاه یا بهتر بگویم منفور را برای اولین بار در هیبت یک راوی دیدیم. روایت داستان زندگی جیمی توسط خودش و همچنین حوادثی که پیرامون سفر او، از ریورران تا قدمگاه پادشاه، به وقوع پیوست چنان نگرش ما نسبت به این شخصیت را دچار چالش کرد که دیگر در ذهنمان اثری از آن شاه‌کش مغرور و سنگدل نبود که فقط منافع خودش برایش اهمیت داشت. داستان هر چه از نگاه او جلوتر می‌رفت، به همان نسبت باور ما دستخوش تغییر می‌شد تا جایی که در حال حاضر نمی‌توان بمانند سابق از او به عنوان فردی منفور در ذهن مخاطبین یاد کرد. پس دیدن زندگی از نگاه جیمی و اتفاقاتی که پیرامونش به وقوع پیوست دو حسن داشت:

اول اینکه فهمیدیم نحوه نگرش و دیدی که نسبت به قضایا وجود دارد چقدر می‌تواند متفاوت باشد، همان‌طور که شرح وقایع گذشته از چشم جیمی حقایق جدیدی را برایمان روشن کرد و فهمیدیم همه چیز آن طور که به نظر می‌رسد نیست و در بعضی از موارد یک متهم می‌تواند خود قربانی باشد؛

و دوم نقش تربیت و تاثیرگذاری عوامل پیرامونی در تشکیل شخصیت افراد را دیدیم مثلاً بریین با تمام سادگی که در شخصیتش داشت، اما با رفتارش درس اخلاق و جوانمردی به جیمی می‌دهد و در پایان سفر شاهد هستیم چقدر در منش او تاثیر‌گذار بوده است و جیمی به خاطر بریین جان خود را در مقابل خرس به خطر می‌اندازد.(توجه داشته باشید شخصیتی از خودگذشتگی نشان می‌دهد که تا قبل از این فکر می‌کردید برای او فقط و فقط خودش و اهدافش اهمیت دارند.)

اما موضوع این مقاله جیمی نیست، بلکه فرد دیگریست که هیچ‌گاه به ذهنتان هم خطور نکرده است با او احساس همدردی کنید، خود را جای او بگذارید و این احتمال را بدهید که ممکن است این شخصیت هم اسیر پیش داوری‌ها شده باشد. یا شاید حتی مورد ظلم قرار گرفته است!این شخص کسی نیست جز جافری، بله! کسی که هیچ وقت مثل جیمی این فرصت را پیدا نکرد تا دنیا را از دریچه نگاهش بنگرید یا حتی این شانس را هم نداشت که در محیطی سالم‌تر رشد کنند. اما ما می‌توانیم اندکی غبار از دیدگان خود بزداییم و با دیدی تازه به قضایا نگاه کنیم، چیزی که همواره مارتین در بازی تاج و تخت سعی در آموزشش به ما داشته است. بیایید اندکی متفاوت‌تر از مردم سطحی‌نگر وستروس باشیم و به جرم ظاهر بد، یک تیریون دیگر نسازیم و او را مورد بی‌مهری قرار ندهیم. بیاید تا با دیدی تازه و به دور از تعصب، زندگی کوتاه جافری براتیون، نخستین با نام او، فرمانروای هفت پادشاهی، آدنال‌ها و روینارها و. . . را از زیر ذره‌بین بگذرانیم و سپس به قضاوت در مورد تصمیماتش بپردازیم:

او دوران کودکی بسیار بدی را گذراند. کسی‌که پدرش را هم‌چون بتی می‌پرستید ولی هیچ‌گاه توجهی از جانب او نصیبش نشد و دست نوازشش را بر سر خود احساس نکرد. همیشه توسط او نادیده گرفته شد و به جای تربیتی شایسته‌ی یک ولیعهد، یا کتک خورد یا تحقیر شد.داستان کودکی او و تربیت غلطش فقط در پدری بد خلاصه نمی‌شود بلکه توجه بیش از حد مادرش و حمایت‌های بی‌موردی که جای تربیت موثر را گرفته بود، مزید بر علت شد تا به خوبی پرورش نیابد. مادری که به ظاهر حامی او بود اما بیشتر سایه‌‌اش بر زندگی او سنگینی می‌کرد. مادری که خود او را نادیده گرفته بود و صد افسوس شخصیتش را. البته سرسی در چند جا چوب رفتار خودش را خورد.(مثلاً در جریان گردن زدن ند)

اگر تا همین جای سناریوی زندگی جافری را برای دیگر افراد داستان، مثلاً راب، در نظر بگیرید و او را در چنین شرایط قرار دهید؛ آیا باز هم می‌توانید انتظار داشته باشید که شخصیتش مستقل، دوست داشتنی و به دور از بسیاری رذایل اخلاقی بار بیاید؟! مطمئنا جوابتان خیر است.

اما مشکلات جافری فقط در تربیت و والدینش خلاصه نمی‌شود. باید به گفته‌های قبلی دو عامل دیگر را هم اضافه کنیم:

اول از همه نطفه حرام، آن هم از زنای خواهر با برادر که به جز مشکلات عدیده‌ی ژنتیکی می‌توان به این مورد مهم اشاره کرد که بر طبق تمام آمارهای جامعه شناسی حرامزادگان طیفی عظیمی از خلافگران را تشکیل می‌دهند، چنانچه بارها در رمان نغمه دیده‌ایم که از حرامزادگان تحت عنوانی چون خیانت‌کار، عهد شکن، خلافکار و. . . یاد شده است. پس به نوعی حرامزادگی عاملی مهم و اساسی در گرایش افراد به رذایل اخلاقی است و درنتیجه اگر تربیت درستی در کار نباشد چنین افردی بسیار مستعدند که به بدی متمایل شوند.

و عامل دیگر وجود زیردستان نالایق و درباری فاسد و مکار است که هر کدام برای رسیدن به اهدافشان از هیچ تلاشی کوتاهی نمی‌کنند و به جای کمک در رشد و بهبود شخصیت ولیعهد، از او استفاده ابزاری کرده‌اند؛ در نتیجه، وجود یک نوجوان خام در چنین محیطی بی‌تشابه به گشتن یک بره در میان خیل گرگ‌ها نیست.

با توجه به آنچه تاکنون گفته شد، معضلات و کمبودها در کنار هم موجب تشکیل شخصیت متزلزل، سرخورده، تندخو و عقده‌ای جافری شده است که البته با در نظر گرفتن سن کمش در هیچکدام از آنها مقصر نیست. درکنار این بحث‌ فهمیدیم که باید منشا بسیاری از تصمیم‌گیری‌های جافری را در اطرافیانش جستجو کنیم، بخصوص که کم سن و ناپخته هم‌ بوده است. در ضمن این را هم مدنظر قرار دهید، بخاطر پنهانی‌کاری اطرافیان، جافری تا آخرین لحظه زندگیش خود را وارث تاج و تخت و پسر رابرت می‌دانست پس هیچ گناهی هم در ادعای پادشاهی ندارد. خب تا اینجا می‌‌توان گفت: او خود یک قربانی بوده است! جالب است بدانید؛ بیشترین چیزی که در دستورات جافری نمود می‌کند، فریاد خاموشی است که می‌گوید: ای شمایی که مرا نادیده گرفتید، من پادشاهم. من هم هستم. فریادی که بخاطر نادیده گرفتن شدنش و در پی کسب احترام و توجه سرداده است.

اما باز هم بدون در نظر گرفتن موضوعاتی که بیان شد، اگر از دریچه نگاه او (مثل جیمی) به بسیاری از قضایا ورود کنیم، میفهمیم رفتار و تصمیماتش پر بی‌راه هم نبوده است.

به عنوان مثال اگر نگاهی به واکنش تیریون در قبال اکثر اعمال جافری بیندازیم، همیشه ردی از توهین و ضرب و شتم میبینیم(باز هم یه جورایی همون نادیده گرفتن شخصیتش). هیچ بحثی در رفتار غلط جافری نیست، اما آیا این نحوه‌ی بازخورد درست بوده است؟ آیا درست است شاه آینده مملکت در جلوی چشم دیگران تحقیر شود؟ اگر شما هم جای جافری بودید با دایی خود دشمنی نمی‌کردید و در پی تلافی بر نمی‌آمدید؟

یا فرض کنید شما ولیعهد وستروس هستید. هنوز کفن پدرتان خشک نشده، شاهد شورش دست او هستید، چه می‌کنید؟ قطعا پس از سرکوب طغیان، متداولترین مجازاتی که به ذهنتان می‌رسد اعدام است! پس بی سیاستی ند و حماقت او را به پای تصمیم جافری ننویسید.

بیش از این قصد قلم فرسایی ندارم، فقط نظر شما را به این مکالمه معطوف میکنم و قضاوت را به عهده خودتان می‌گذارم.

اوبرین خطاب به تیریون: آدما به ندرت اون چیزی هستن که نشون میدن. تو اینقدر گناهکار به نظر میای که متقاعد شدم بیگناهی.