بررسی ژانر؛ پایان نغمه یخ و آتش چگونه خواهد بود؟

هنگام بحث در مورد بازی تاج و تخت مهم ترین سوالی که پیش می‌آید این است که پایان داستان چگونه خواهد بود؟ آیا قهرمانانی را می‌بینیم که سوار بر اژدهایان خود به نبرد وایت واکرها می‌روند؟ حمام خونی روی پله‌های منتهی به تخت آهنین؟ یا شاید زوزه بادهای زمستان بر فراز گورهای شخصیت‌های اصلی؟!

معمولاً، بهترین راه برای پیشبینی پایان یک داستان، بررسی ژانر آن می‌باشد. در فیلم های اکشن قهرمانان برای فتح قلب معشوقشان می‌خواهند شخصیت منفی داستان را شکست دهند. در یک داستان عاشقانه، بسته به ظواهر رمان، پیوندی عاشقانه رخ می‌دهد یا یکی از عشاق به صورت نمادین می‌میرد.

در مورد بازی تاج و تخت، نزدیک‌ترین ژانر “فانتزی قهرمانانه” است، ژانر تالکین، ادینگز و جردن – و پیش از آن، افسانه‌های دوره آرتور و رمان‌های قرون وسطایی. اما داستان نغمه پیوند چندان محکمی با این ژانر ندارد و درستپیش از عبور از مرز این ژانر تغییر مسیر می‌دهد؛ به آرامی آن را زیر و رو می‌کند و در خفا در آغوش می‌گیرد. فانتزی قهرمانانه تمایل دارد تا قوانین سفت و سختی درباره روند داستان و پایان آن داشته باشد. و نشان دادن این که آیا بازی تاج و تخت می‌خواهد از این قوانین پیروی کند، منتهی خواهد شد به پیشبینی پایان احتمالی داستان. . .

فانتزی قهرمانانه (اغلب “فوق فانتزی” یا “فانتزی حماسی” هم خوانده می‌شود، هرچند ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشند.) شکل غالب ژانر وسیع فانتزی از اواخر دهه ۱۹۷۰ تا اواسط دهه ۱۹۹۰ بود، هنگامی که کتاب بازی تاج و تخت نوشته و منتشر شد. ۱۹۷۷ سالی بسیار حیاتی برای این ژانر بود؛ جنگ‌های ستارگان در تئاترها منتشر شد و “شمشیر شانارا” اثر تری بروکس یکی از پرفروش‌ترین‌ها بود. (جنگ‌های ستاره‌ای شاید در ظاهر علمی تخیلی باشد، اما از استعاره های فانتزی و افسانه‌ها اقتباس شده است).

شهرت این ژانر روز به روز بیشتر شد؛ در دهه ۱۹۸۰، تصور یک شمشیر جادویی بدون اثری نظیر “بلگاریاد” دیوید ادینگز ممکن نبود. در اوایل دهه ۹۰ بزرگترین عنوان این ژانر، چرخ زمان رابرت جردن بود – یک فانتزی سنتی بسیار عظیم، به خصوص در زمینه اشارات بیشتر در توصیف شخصیت‌ها و تعداد بیشتر کتاب‌های مجموعه. همچنین، هم‌زمان با محبوبیت بازی‌های نقش محور در این دهه، این داستان الهام بخش بازی‌های زیادی هم بود (هم بازی‌های کاغذی و هم ویدیویی).

روال مرسوم این ژانر این گونه است: مرد جوانی حضور دارد*، و جدا از مراکز قدرت برگزیده شده است تا دنیا را نجات دهد. او تلاش می‌کند، به همه جا سفر می‌کند، همراهان مخصوص خود را پیدا می‌کند، در دام عشق می‌افتد، جادوی گمشده را می‌یابد، با آخرین اهریمن رو به رو می‌شود و آن را شکست می‌دهد، دنیا را به روال عادی خود برمی‌گرداند و اغلب به پاس فداکاری‌های او در نجات دنیا مقام مهمی به او اعطا می‌شود. برخی از این اتفاقات ممکن است رخ ندهد (مثلا لوک اسکای واکر – از شخصیت‌های جنگ ستاره‌ای که عاشق نشد.)، اما رویدادهای کلی مرسوم ژانر همینگونه است. نسخه ساده‌تری از سفر قهرمان جوزف کمپبل.

*ذات مردانه ژانر تعمدی است؛ تقریبا همه فانتزی‌های قهرمانانه روی مردها تمرکز دارند و بیشتر نویسندگان زن در این دوره به رمان‌های کوتاه‌تر و در مقیاس کوچک‌تر تمایل داشته‌اند. نزدیک‌ترین نمونه‌هایی که از آن دوره به یاد دارم، احتمالاً رمان‌های مرسدس لاکی و به طور خاص سه گانه باد/طوفان‌های جادویی(Mage Winds/Mage Storms ) با درخشش پرنسس السپث (Princess Elspeth) است. گرچه این روال با انتشار بازی تاج و تخت در سال ۱۹۹۶ تغییر یافت.

بازی تاج و تخت در روال کلی که اشاره شد، هم صدق می‌کند و هم نه. وارثان خونی تخت که به حاشیه رفته‌اند، گذر زمان و پیدا شدن جادو در جهان – به طور مشخص دنریس تارگرین، اما استدلال محکمی هم برای جان اسنو می‌تواند بیان شود. طبق منطق فانتزی قهرمانانه، داستان بازی تاج و تخت با داستان این نوجوان‌ها پیش می‌رود که به خودشناسی می‌رسند و سپس با کمک هم اهریمن جادویی باستانی را شکست می‌دهند. این پایان برای داستان یعنی: “وایت واکرها حمله می‌کنند و دنی و جان سوار بر اژدهایان می‌خواهند همه آنها را بسوزانند. آنها ازدواج می‌کنند و با قدرت و خردمندانه بر هفت پادشاهی حکومت می‌کنند و همه بازماندگان با خوبی و خوشی به زندگی ادامه می‌دهند.”

طبق روال فانتزی‌های سنتی، پایان داستان همینگونه است و به نظر من این پایانی است که بیشتر طرفداران انتظار دارند، یا حتی می‌خواهند. این پیشبینی چندان هم بی‌اساس نیست، به خصوص پیشگویی‌ها و سرنخ‌های ارائه شده در رمان‌ها بیان می‌کنند که بازی اینگونه به اتمام خواهد رسید.
هرچند، پیشگویی‌ها مثل باز و بسته کردن یک پرونده نیست. اول اینکه، جورج آر. آر. مارتین شفاف و با صراحت عدم تمایل خود به پیروی از فانتزی های سنتی را نشان داده است. تمایل او به کشتن شخصیت های کلیدی به ویژه ند استارک، می‌تواند (و احتمالا باید) به عنوان نشانه ای بارز از نقض روال فانتزی های سنتی ارزیابی شود. علاوه بر این برخی مصاحبه های مارتین نشان دهنده بی میلی او به پایانی زیبا و تالکینسکیو (Tolkien-esque – نوع نوشتاری تالکین) هستند:

تالکین میتونه بگه که آراگورن شاه شد و برای صدها سال حکومت کرد و اون باخرد و خوش قلب بود. اما تالکین این سوالات رو نمی پرسه: آراگورن چطور از مردم مالیات می‌گرفت؟ تونسته بود ارتش قدرتمندی تشکیل بده؟ موقع سیل و قحطی و خشکسالی چه کارهایی می‌کرد؟ و در مورد اورک‌ها  هم همینطور؟

دوم اینکه، قسمتی از مرحله “بازگشت به روال عادی” پایان فانتزی های قهرمانانه با اتفاقـ(ات) جادویی همراه است. در مورد تالکین این بخش کاملاً شفاف است، جایی که خود ارباب حلقه ها، پایانی است برای یک تراژدی فوق طبیعی طولانی و داستان با الف‌ها و جادوگرانی که به عنوان بعد غیرواقعی سرزمین میانه تجسم شده اند، تمام می‌شود که سوار بر یک کشتی انسان‌ها را ترک و صنعت و فناوری خود را پشت سرشان رها می‌کنند. در افسانه های دوره آرتور هم این مرحله به خوبی صدق می‌کند – معمولا اتفاق پایانی آن بازگشت شمشیر جادویی اکسکالیبور(Excalibur) بود. (این نوع پیوند توسط نویسندگان دیگری هم به کار برده شد تا استعاره های فانتزی قهرمانانه را به خوبی زیر و رو کنند؛ مه های آوالون (Mists of Avalon) ماریون زیمر بردلی نمونه ای از آنهاست.)

اما بازی تاج و تخت عمدتاً در خلاف جهت حرکت می‌کند. سحر و جادو به جای نابودی یا کنترل، به وستروس باز می‌گردد. (صحنه ای را به یاد آورید که پایرومنسر از تیریون می‌پرسد اژدهایی در دست و بال خود دارد یا نه؟! چون در حضور اژدهایان، آتش وحشی بسیار راحت تر ساخته می‌شود.) وایت واکرها هزاران سال است که دیده نشده اند و آنها اکنون بازگشته اند. جادوی خدای سرخ خودنمایی می‌کند؛ برن استارکی که بسیار قدرتمند از هر چیزیست که شنیده ایم؛ دایرولف‌ها در جنوب دیوار دیده شده اند. در همین شرایط که آرامش در وستروس بعید به نظر می‌رسد، دنی هم به دنبال انقلاب است – و اژدهایان او هرج و مرج و خسارت به بار می‌آورند.

ساختار ضمنی نغمه ای از یخ و آتش کاملا در نظریه فانتزی قهرمانانه نمی گنجد. داستان جان و دنی، درست است اما این داستان برای تیریون، آریا، سانسا، جیمی و خیلی های دیگر هم صدق می‌کند. آیا نقش آنها همراهی قهرمانان داستان است؟ ممکن است، و برای چند تا از آنها بهترین جا همین است. با این همه، فرض کنید، سانسا استارک پیروز شود، آیا منطقی است که داستان او کاملا توسط داستان جان و دنی احاطه شود؟ بعید به نظر می‌رسد.

جمله آخر همان دلیلی است که باعث می‌شود من، به شخصه، نغمه یخ و آتش را به چشم فانتزی قهرمانانه نبینم. برای اینکه فرض کنیم در پایان پیروزی خیر بر شر(در اینجا نیروهای اهریمنی فوق طبیعی) اتفاق می‌افتد؛ کاراکترها و خط های داستانی محبوب و حیاتی از نظر من، باید نسبت به دیگر کاراکترهای اصلی، کم اهمیت تر تلقی شوند. این دو، در تضاد با اولویت های من و درکی که از روایت داستان داشته ام قرار می‌گیرد. در بازی تاج و تختِ من، سازشی غیرقابل پیشبینی نقطه اوج داستان است، نه یک اژدهاسوار باشکوه.

چیزی که پیچیدگی مسائل را دوچندان می‌کند، وجود مجموعه تلویزیونی بازی تاج و تخت در کنار رمان های نغمه یخ و آتش جورج آر. آر. مارتین است. از زمانی که در خبرها اعلام شد مارتین کلیات داستان را قبل از فصل سوم سریال به D+D گفته است، به دقت اتفاقات را پیگیری می‌کنم تا شاید سرنخی پیدا شود.

در نهایت، مقاله را با سه احتمال برای پایان مجموعه تمام می‌کنم:

• طبق روال فانتزی های قهرمانانه، اتحاد قهرمانان، اژدهایان و جادوگران برای شکست نیروی ماورالطبیعه و برقراری نظم یا …
• انقلابی در فانتزی قهرمانانه – ممکن است دنی وارث تخت آهنین باشد، اما تبدیل به یک ملکه وحشتناک شود یا …
• خروج از ژانر فانتزی قهرمانانه، فرصت دادن به سیاست های کثیف و اتفاقاتی نظیر عروسی خونین و تسلط آنها بر داستان و در نهایت پایان عمدی ناخوشایند.

قطعا همه ما نشانه های هر سه احتمال را در روال داستان دیده ایم، اما در یک مقطع مشخص مارتین باید تصمیم بگیرد که نیروهای ماوراالطبیعه چقدر اهمیت دارند، چه کسی روی تخت آهنین می‌نشیند و چه کسی می‌تواند زنده بماند یا موفق شود. پاسخ شما به هر یک از این سوالات، احتمالا بستگی به این دارد که شما نغمه یخ و آتش را تا چه حد در ژانر فانتزی قهرمانانه می‌بینید.

منبع